Ubiór na ślub. Wszystko co musisz wiedzieć
Jak ubrać się na ślub? To pytanie zadaje sobie każdy mężczyzna planujący tę wyjątkową uroczystość. Przecież nie tylko kobiety podczas swojego ślubu chcą wyglądać wyjątkowo. Jak więc na to jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu powinien ubrać się Pan Młody? Na co powinien zwracać uwagę? Jakich błędów powinien unikać?
Ubiór na ślub Pana Młodego nie jest najprostszą sprawą. Nie dość, że często dopiero wtedy mężczyzna zaczyna stawiać pierwsze kroki w świecie klasycznej męskiej elegancji, to jeszcze od razu zostaje rzucony na głęboką wodę, gdzie wymaga się od niego sporej wiedzy z tej dziedziny. Niestety, często pomóc w tej sytuacji zamierzają najbliższe dla Pana Młodego kobiety, których wiedza wcale nie stoi na wyższym poziomie, mimo że im wydaje się zupełnie inaczej.
Nie powinien nas zatem dziwić fakt, że to właśnie na ślubach tak często jesteśmy świadkami tragicznych zestawów i połączeń, których ofiarami nierzadko padają najważniejsze postacie tej uroczystości. Co wiec należy zrobić, aby na swoim ślubie wyglądać zjawiskowo? Jaki należy wybrać ubiór na ślub, aby za kilka czy kilkanaście lat nie wstydzić się, oglądając swoje ślubne zdjęcia?
Po pierwsze musimy sobie odpowiedzieć na kilka pytań: gdzie, o której godzinie i w jakim klimacie będzie zorganizowany ślub? Jaki będzie temat przewodni uroczystości?
Ślub ślubowi nie równy. Możemy zrobić luźną imprezę w stylu garden party, niewielki obiad dla gości w restauracji albo wystawny bal w barokowym pałacu na 200 osób. I tak jak zmienia się charakter uroczystości czy pora dnia, podczas której rozpoczyna się ślub, tak samo powinniśmy odpowiednio dopasować ubiór na ślub Pana Młodego do panujących okoliczności.
Wszystkie zaprezentowane zestawy w tym poradniku ślubnym zostały uszyte w pracowni krawieckiej Atelier Zabłotny.
Ubiór na ślub. Klasyczne, polskie wesele
Chyba najczęściej występujący rodzaj ślubu w naszej kulturze. Składa się na niego ceremonia kościelna w godzinach południowych lub popołudniowych połączona z zabawą na sali weselnej do białego rana. Jeśli podczas tej uroczystości nie planujemy się przebierać, to powinniśmy wybrać taki ubiór na ślub, który będzie odpowiednio prezentował się zarówno w kościele, jak i na sali weselnej. Klasyczny ubiór na ślub Pana Młodego składa się z jednorzędowego garnituru granatowego oraz kontrastującej z nim kamizelki w kratę księcia Walii w kolorze szarym. Do tego oczywiście klasyczne, czarne obuwie: oxfordy (najlepiej na skórzanej podeszwie) (LINK). Koszula biała z mankietami na spinkę, kołnierzykiem włoskim oraz krawat lub mucha. Jeśli decydujemy się na wybór muchy, powinniśmy koszulę wybrać z krytą plisą. Ogromnym plusem takiego zestawu jest fakt, że zarówno garnitur jak i kamizelkę w przyszłości będziemy mogli wykorzystać na inne okazje zdecydowanie częściej, aniżeli smoking, czy frak.
Detale na które warto zwrócić uwagę:
– mucha powinna być wiązana
– krawat powinien być związany węzłem prostym Four in hand
– koszula powinna być na spinki
– w butonierkę powinien być wpięty pojedynczy, biały goździk
– ostatni guzik w kamizelce powinien zostać odpięty
– obuwie powinno mieć skórzaną podeszwę i musi być oxfordami (nie derby! – Jak odróżnić pisałem tutaj)
– dobrze jeśli garnitur będzie miał ostre klapy
– kieszenie w marynarce powinny być z patkami, nie nakładane.
Ślub w stylu glamour – smoking
Wiele par decyduje się na ślub w stylu glamour, aby nadać mu zdecydowanie bardziej formalny i oficjalny charakter. Powinniśmy więc odpowiednio dopasować ubiór do panujących okoliczności. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że smoking nie jest ubiorem na co dzień, powinniśmy go zakładać jedynie po zmroku, jeśli zaś nie mamy takiej możliwości, a bardzo zależy nam na smokingu, warto wybrać taki model, który nie będzie w pełni czarny. Czarne garnitury i smokingi wyjątkowo niekorzystnie wypadają w świetle dziennym, tworząc zbyt duży kontrast między twarzą a ubiorem. Dlaczego by więc w tej sytuacji nie postawić na smoking, który będzie zestawem koordynowanym z marynarką w eleganckim, ciekawym kolorze? Opcji jest wiele np. fiolet, zieleń czy granat. Dla zwolenników klasycznych smokingów taki zestaw na blogu prezentowałem już dwukrotnie (LINK).
Detale, na które warto zwrócić uwagę:
– do smokingu nosimy tylko muchę
– mucha powinna być wiązana
– koszula powinna mieć guziki jubilerskie lub krytą plisę
– koszula musi być na spinki
– w smokingu powinien być pas
– obuwie powinno być czarne, lakierowane lub na bardzo głęboki połysk.
Ślub w klimacie rustykalnym
Czyli najmniej formalny i oficjalny rodzaj ślubnej uroczystości. Jeśli decydujemy się na ślub pod gołym niebem, w sadzie, w parku, nad jeziorem powinniśmy postawić na zdecydowanie mniej oficjalny zestaw. Tak naprawdę, w tym przypadku mamy zdecydowanie największą dowolność w wyborze zarówno kroju, jak i koloru i rodzaju tkaniny. Należy jednak zwrócić uwagę, aby wybrać taką stylizację, która będzie się dobrze prezentowała się w ostrym świetle dziennym. Prezentowany zestaw świetnie by się sprawdził również na poprawiny na typowym weselu.
– warto postawić na brązowe akcesoria skórzane, w tym buty
– warto wybrać tkaninę bez wysokiego połysku
– warto wybrać tkaninę w wyraźny wzór, aby wyróżnić się na tle gości weselnych
Ubiór na ślub. Najczęściej popełniane błędy
Klapy smokingowe w garniturze. Błąd można już popełnić na samych zakupach wybierając marynarkę garniturową z klapami smokingowymi. Tego typu dziwactwa powinniśmy omijać szerokim łukiem.
Sztuczne tkaniny. Nie ma nic gorszego od wybrania garnituru, który zrobiony jest ze sztucznych tkanin. Niestety wiele marek wykorzystuje brak świadomości klientów ślubnych, tworząc specjalne oferty ślubne: dając rabaty czy proponując gotowe zestawy. Powinniśmy być wyczuleni na tego typu chwyty marketingowe i nie dać się zwieść. Zawsze powinniśmy czytać metki i sprawdzać skład tkanin. Jakakolwiek sztuczna domieszka powinna być dla nas dyskwalifikująca.
Derby do garnituru. Wyjątkiem może być jedynie ślub w klimacie rustykalnym, z bardzo nieformalnym garniturem czy nawet zestawem koordynowanym (o zestawie koordynowanym pisałem już tutaj). Jednak poza tym wyjątkiem powinniśmy wybrać oxfordy do garnituru, czyli buty z zamkniętą przyszwą.
Nieodpowiednio zawiązany krawat. Element, który potrafi zepsuć najlepszą stylizację to źle zawiązany krawat. Wybierając węzeł four in hand nie popełnimy żadnego błędu. Węzeł powinien być delikatnie niesymetryczny, przekrzywiony, z charakterystyczną łezką. Dodaje on delikatnego luzu całemu zestawowi, sprawiając, że nabiera odrobiny lekkości. Tak naprawdę, to jedyny słuszny węzeł z tych podstawowych. Windsora i szerokich symetrycznych węzłów powinniśmy unikać jak ognia.
Fabrycznie zawiązana mucha. Jeśli decydujemy się na muchę, to musimy pamiętać o tym, że powinna być wiązana, a my musimy nauczyć się ją wiązać. Fabrycznie związane i szyte muchy to faux pas. I nawet na studniówkę nie przystoi zakładać takich modeli. Mucha powinna być tylko i wyłącznie wiązana!
Koszula z otwartą plisą w połączeniu z muchą. Jeśli decydujemy się na muchę, musimy wiedzieć, że koszula powinna mieć zasłoniętą listę z guzikami dodatkową tkaniną. Guziki w koszuli na muchę do zestawu formalnego nie powinny być widoczne. Najlepiej, jeśli koszula do takiego zestawu posiada któryś ze standardowych kołnierzyków (włoski, półwłoski), a nie kołnierzyk łamany, który bardzo często wygląda karykaturalnie, a mężczyzna na ślubie nie czuje się z nim swobodnie. Należy również pamiętać, że nie każdy mężczyzna dobrze się czuje z muchą pod szyją, tym bardziej, jeśli krawat wiążę trzy razy do roku. Mucha może okazać się zbyt dużym wyzwaniem i upieranie się przy niej może doprowadzić do sytuacji, w której Pan Młody będzie czuł spory dyskomfort. To ciekawy wybór dla mężczyzn nieco bardziej świadomych w świecie klasycznej męskiej elegancji.
Kontrastujące skarpety. Nie ulegajmy aktualnie panującym trendom. Tym bardziej tym, które ze światem klasycznej mody męskiej niemal zawsze miały niewiele wspólnego. Kontrastowe skarpety zostawmy do mniej oficjalnych zestawów lub ewentualnie na poprawiny. Na ślub skarpety powinny być dobrane pod kolor butów lub spodni w jednolitym kolorze. Warto też przyswoić sobie ten tekst o innych popularnych błędach (LINK).
Ubiór na ślub. Na co zwracać uwagę?
Będąc Panem Młodym powinniśmy wyróżniać się na tle gości. Oczywiście w odpowiedni sposób. Jest kilka elementów, które to umożliwią: garnitur dwurzędowy, kamizelka w kratę księcia Walii (w przypadku wybrania garnituru jednorzędowego), goździk w butonierce (zawsze), czy ostre klapy w garniturze. Wszystkie wymienione elementy są dość niestandardowe i zagwarantują nam bardzo elegancki i formalny zestaw, który możemy zdeformalizować np. brązowymi butami w przypadku ślubu rustykalnego czy jaśniejszym odcieniem garnituru lub krawata. Nawet najbardziej standardowy zestaw z białym goździkiem w butonierce prezentuje się bardzo oficjalnie i niezwykle szykownie. Nie powinniśmy pozbywać się tego elementu, będąc Panem Młodym. Powinniśmy również unikać zestawów opartych na jednorzędowym granatowym garniturze bez kamizelki, szelek czy goździka. W takiej stylizacji będziemy wyglądać jak gość weselny.
Warto również na ślub wybrać szelki zapinane na guziki zamiast paska (nigdy razem!). Dlaczego? Po pierwsze to niezwykle stylowy dodatek, po drugie w spodniach na szelki jest zdecydowanie wygodniej. Spodnie znajdują się cały czas na swojej pozycji, gdyż utrzymywane są na barkach, nie biodrach. Dzięki czemu tańcząc, schylając się itd., koszula nigdy nam nie wyjdzie ze spodni, jak ma to miejsce w przypadku paska. Co bardzo istotne– powinniśmy wybrać szelki tylko i wyłącznie zapinane na wewnętrzne guziki w spodniach.
Garnitur dwurzędowy na ślub?
Dwurzędówka to świetna alternatywa dla zestawu z kamizelką. Dlaczego warto wybrać garnitur dwurzędowy na ślub? Po pierwsze mamy niemal stuprocentową pewność, że będziemy się wyróżniać na tle gości weselnych. Umówmy się – rzadko kiedy na polskim weselu widuje się garnitur dwurzędowy. Po drugie garnitur dwurzędowy jest bardzo stylowy i elegancki. W dodatku świetnie podkreśla sylwetkę (jeśli oczywiście ma co podkreślać). Jednak mimo licznych zalet posiada istotną wadę: garnitur dwurzędowy cały czas powinien być zapięty. Nie rozpinamy go nawet siadając. Co może wydawać się kłopotliwe, szczególnie podczas dalszej części imprezy. Wybierając dwurzędówkę tracimy argument w postaci kamizelki. Ściągając bowiem marynarkę dwurzędową, zostajemy w samej koszuli. Zaś w przypadku zestawu trzyczęściowego mamy na sobie w dalszym ciągu kamizelkę, w której wyglądamy bardzo elegancko i stylowo, nawet na końcu imprezy, gdy większość gości zapewne będzie się już bawić nawet bez krawata. Podsumowując. Dwurzędówka to świetny wybór, jednak nie powinniśmy jej zdejmować i rozpinać. Dlatego szczególnie ten typ marynarki powinien być wykonany bez podszewki, aby zapewnić nam jak najlepszy komfort termiczny.
Czy warto uszyć na miarę ślubny zestaw?
Szycie na miarę to wspaniała usługa. Każda okazja jest dobra, żeby z niej pierwszy raz skorzystać. Jednak należy brać pod uwagę fakt, że proces szycia zestawu na miarę trwa nawet kilka miesięcy i zazwyczaj jest droższy od odzieży z wieszaka. Choć oczywiście wszystko zależy od wybranych tkanin, pracowni krawieckiej czy kroju i detali wykończeń. Gdy obawiamy się efektu końcowego, zawsze dobrze jest na próbę zamówić wcześniej np. marynarkę szytą na miarę, garnitur na poprawiny itp., a dopiero potem skompletować ubiór na ślub. Dobrze jest, jeśli tak poważne zamówienie ślubne nie jest naszym pierwszym w wybranym miejscu. Dlaczego? Często pierwsze zamówienia nie są perfekcyjne, potrzeba czasu, aby dojść do porozumienia i znaleźć wspólny język z krawcem. Musi on dokładnie poznać nasze preferencje, sylwetkę, osobowość, aby móc nie tylko idealnie skroić garnitur, ale również dobrać go do danej okazji i idealnie wstrzelić się w nasze oczekiwania. Oczywiście ten problem nas mniej dotyczy, gdy jesteśmy stałymi klientami pracowni krawieckich lub dokładnie wiemy, czego chcemy, rozmawiając z krawcem i wiemy jak nasze oczekiwania przekazać osobie przyjmującej zlecenie. Wszystkie zestawy zaprezentowane w dzisiejszym tekście zostały uszyte na miarę w Atelier Zabłotny. Warto zwrócić uwagę na ceny, klasyczny garnitur w tej pracowni można już uszyć od 2500 pln m.in. na spotkaniach z krawcem tzw. Trunk Show, które w cyklu miesięcznym organizuję w Sky Tower we Wrocławiu. Jeśli chcesz dowiedzieć się o kolejnym terminie takiego spotkania napisz do mnie wiadomość prywatną (LINK).
Buty na ślub
Należy pamiętać, aby na ślub nie zakładać butów, które nie były ani razu przez nas założone! Podczas tej uroczystości buty będziemy mieć na nogach kilkanaście godzin. Muszą być przede wszystkim bardzo wygodne i sprawdzone. To w głównej mierze od nich będzie zależeć nasz komfort. Nawet najlepsze buty założone pierwszy raz mogą nas po prostu obetrzeć. Na co należy zwracać uwagę podczas wyboru butów na ślub? Po pierwsze bez względu na rodzaj uroczystości powinny być w całości wykonane ze skóry, łącznie z podeszwą. O tym, po czym poznać dobre buty, już pisałem tutaj. Z wyjątkiem ślubu w klimacie rustykalnym, na którym mamy zdecydowanie szersze pole do manewru, powinniśmy postawić na buty w kolorze czarnym. Idealnym modelem będą klasyczne wiedenki (LINK). Jeden z najbardziej eleganckich i klasycznych modeli butów. Do garnituru dwurzędowego ciekawą alternatywą będą czarne double monki (LINK), które świetnie komponują się w zestawie z garniturem dwurzędowym – równoważą stosunkowo „ciężką” górę z dołem stylizacji.
Należy pamiętać, że wszystkie elementy skórzane powinny być w dokładnie tym samym kolorze, więc jeśli decydujemy się na pasek powinien być on w tym samym odcieniu co buty, podobnie zapięcia do szelek czy pasek od zegarka.
Oczywiście do smokingu ciekawą propozycją będzie obuwie lakierowane (LINK). Jednak przy ich wyborze powinniśmy również postawić na model ze skórzaną podeszwą.
Ubiór na ślub – dodatki
Diabeł tkwi w szczegółach. Prawda jest taka, że większość gości zapamięta kolor naszego krawata czy kwiatka w butonierce, niż kształt klap w marynarce i ich szerokość. Dodatki w ubiorze garnituru pełnią ogromną rolę. Niemal do wszystkich zestawów opisanych wyżej powinniśmy wybrać koszulę, która uwydatnia węzeł krawata i ma na tyle długie wyłogi kołnierza, że te bez problemu będą się chować pod klapą marynarki. Bez znaczenia też, jaki wybierzemy krawat, musimy wiedzieć, że niemal każdy wybór się obroni jeśli będzie on… odpowiednio zawiązany. Węzeł jest najbliżej naszej twarzy i może popsuć cały efekt. Najlepszym możliwym sposobem wiązania krawata jest four in hand z charakterystyczną łezką. Poszetka powinna być ułożona na płasko (tv fold), po prezydencku. Inny sposób ułożenia poszetki może być zbyt krzykliwy, biorąc pod uwagę fakt, że tuż nad nią będziemy mieć w butonierce włożony mały goździk, który powinien być dla nas elementem obowiązkowym ubiór na ślub dla Pana Młodego. Jak już jesteśmy przy tym elemencie – nigdy nie powinniśmy pozwolić sobie wpiąć ogromny bukiet w klapę marynarki, włożyć kwiatek do brustaszy – kieszeni w której powinna być poszetka czy przypiąć kwiat z bukietu Panny Młodej! To najczęściej popełniane, karygodne błędy, które potrafią zepsuć najbardziej udany zestaw.
Ubiór na ślub w czasach pandemii [edit 2020]
Otrzymuję mnóstwo wiadomości dotyczących ubioru na ślub w czasach pandemii. Gdy zdecydowanie mniej osób może uczestniczyć w uroczystościach ślubnych, coraz więcej osób chodzi ubranych nieformalnie, a głównym trendem są wygodne dresy i sneakersy. Czy coś zatem zmienia się w ubiorze na ślub? I tak i nie. Powinniśmy umieć ocenić, w jakim klimacie mamy ślub i czy możemy sobie pozwolić na nieco mniej formalny ubiór. Zasady są takie same, i nie powinniśmy przesadzać ubierając się bardzo luźno. Ślub, to jednak ślub. Obowiązują na nim odpowiednie zasady, których łamanie możesz zostać odebrane po prostu źle. A za kilka lat nikt nie będzie pamiętał, czy to był 2020 rok.
fot. Paweł Witkowski
Podziel się
Podobne wpisy
Czy warto szyć garnitur na miarę w Tailors Club?
Garnitur przez Internet w Suitsupply. Świetny pomysł czy gra w rosyjską ruletkę?
Golf i marynarka. Połączenie idealne na jesień?
Moje ulubione połączenie w modzie męskiej
Hermes – więcej niż krawaty
Dwurzędowy płaszcz
Komentarze (29)
Czy kamizelka w zestawie na klasyczne wesele jest z tego samego materiału w kratę z przodu i z tyłu czy jednak tył jest jedwabny?
To kwestia preferencji. Lepiej z tego samego materiału, gdy się nosi solo zdecydowanie korzystniej to wygląda na weselu.
Panie Jakubie,
nie pisze Pan o czarnym kolorze garnituru. Krawiec, który szyje dla mojego narzeczonego garnitur na ślub całkowicie odradza tę barwę, w internecie podobnie – na wielu stronach czytam, że to błąd. Dla mnie czarny garnitur jest zdecydowanie najelegantszy i stanowi najpiękniejszy kontrast do białej sukni. Bardzo proszę o Pańską opinię!
Kilkukrotnie już pisałem, czarny garnitur to jeden z największych błędów. W mojej ocenie akceptowalny jedynie na pogrzeb i stypę. W większości przypadków stanowi zbyt duży kontrast z twarzą.
Krawiec w tym wypadku ma rację. Pan Młody nie jest dodatkiem dla Panny Młodej, nie musi być kolorystycznie do niej dopasowany. Nie powinniśmy zwracać na to uwagi. Inną opcją jest smoking czarny ale często ślub nie jest okazją na którą taki smoking pasuje.
Czy do klasycznego granatowego garnituru z kamizelką (mniej więcej taki zestaw jak prezentujesz) pasują bardziej kolorowe dodatki, np bordowa, czy czerwona mucha? Czy lepiej zostać w odcieniach granatu, ewentualnie szarości pod kamizelkę?
Oba rozwiązania będą dobrze się prezentować. Granat jest niezwykle uniwersalny, wszystko zależy od tego jaki efekt chcemy uzyskać. Choć osobiście nie jestem fanem czerwonych much z granatowymi garniturami- tworzy to nieco festynowy zestaw.
Chciałbym spytać co myślisz o zestawie: jednorzędowy, granatowy garnitur, szara kamizelka + koszula z guzikami jubilerskimi i mucha – czy nie będzie to przekombinowane? czy powinienem zrezygnować z kontrastowych guzików i wybrać po prostu krytą plisę?
Jestem rozczarowany. Czemu nie ma strollera, nie mówiąc już o żakiecie? Toż to wspaniała okazja, by podkreślić, czymś jeszcze bardziej wyjątkowym, niż zwykły garnitur.
no mi to szyliśmy garnitur na miarę w roland. I myślę że na taką okazję to warto zainwestować w dobry garnitur 🙂 w końcu to wyjątkowa okazja
Drukuję cały wpis i daję mężowi w prezencie na imieniny :))) Dziękuję!
Zestawy idealne, a mnie ostatnio zachwycają (modne) wzory w kratę, ubóstwiam wręcz! <3
Mam pytanie odnośnie przypadku tradycyjnego ślubu kościelnego, Czy czarne dodatki jak buty czy pasek to konieczność, czy brązowe również mogą zdać egzamin? Ten kolor dużo bardziej mi pasuje, ale nie wiem, na ile będzie to dopuszczalne w kwestiach modowych.
Pozdrawiam serdecznie
Jakubie,
bardzo Ci dziękuję za ten tekst. Pierwszy akapit mnie rozbawił, bo sama widzę jak to zazwyczaj wygląda pracując w sklepie z garniturami.
Teraz będę miała bardzo poważny argument dla Klientów. Wystarczy, że pokażę im zdjęcia i ten tekst. Nic dodać, nic ująć. Myślę, że pomożesz nie jednemu panu młodemu otworzyć oczy i spojrzeć na ten teoretycznie bardzo skomplikowany świat z innej perspektywy.
Pozdrawiam,
Ania
Dziękuję za miłe słowa. Cieszę się, że pomogłem tym tekstem, nie tylko Tobie ale również panom młodym.
Również pozdrawiam,
JR
Jak rozumiem cena za garnitur MTM, tak? Czyli trochę mniej ryzyka jeśli nigdy się niczego nie szyło na miarę? Na swój ślub chciałbym zaryzykować właśnie u Atelier Zabłotny… kto wie czy nie wskażę na konkretny garnitur z tego posta 😀
Rozszerzony MTM z przymiarką. Ryzyko małe, chyba, że bardzo niestandardowa sylwetka?
Na który wskażesz?
Czekałem na ten tekst i bardzo Ci za niego dziękuję. Czy sądzisz, że kamizelka dwurzędowa do garnituru jednorzędowego będzie dobrze się prezentować?
Bardzo się nad nią zastanawiam.
Piękny zestaw.
Polecam się. Myślę, że jak najbardziej tak. Doda charakteru całemu zestawowi.
Za 2500 to naprawdę chyba się skuszę. Szeroki wybór tkanin?
Nie jest ogromny ale klasyczne granatowe są dostępne.
Od 2500 to od razu na gotowo czy jak?
Nie, są przymiarki. Jak za taką usługę to naprawdę świetna cena.
O jak czekałem na ten tekst! Dziękuję. Ten smoking wygląda pięknie ale nie wiem czy miałbym na tyle odwagi.
Nie jest aż tak bardzo odważny ale równie pięknie by wyglądał w kolorze zieleni. Ona już taka odważna nie jest.
Myślałem nad zielonym, jednak ostatnio zbyt dużo rzeczy szyłem w tym kolorze. Druga sprawa, ten fiolet wygląda moim zdaniem zdecydowanie bardziej okazale.
Bardzo mi miło. Cieszę się, że mogłem pomóc.
Jakub a Ty jak ubrałbyś się teraz na swój ślub?
Zależy od rodzaju ślubu – tak jak wyżej zaprezentowałem.
Dodaj komentarz